Specjalizacja „Kultura wizualna”

Specjalizacja „Kultura wizualna” kierowana jest do osób studiujących na drugim stopniu studiów magisterskich w IKP UW.

Szczegółowych informacji udziela kierowniczka specjalizacji dr Magda Szcześniak, na dyżurach lub mailowo: specjalizacjawizualna@gmail.com.

Idea specjalizacji

Specjalizacja „Kultura wizualna” pomyślana jest jako spójny, ale możliwie zróżnicowany projekt naukowo-dydaktyczny poszerzający namysł nad obrazem w ujęciu estetycznym (historia sztuki) czy „technologicznym” (medioznawstwo) o aspekt antropologiczny, historycznokulturowy, socjologiczny i filozoficzny. W programach poszczególnych zajęć (zarówno obowiązkowych, jak i konwersatoriów) wyraźnie obecna jest również perspektywa krytyczna, zorientowana na analizę i interpretację konkretnych zjawisk współczesnej kultury wizualnej, ze szczególnym uwzględnieniem sztuki i kina. Podstawową inspirację metodologiczną stanowią dla nas visual culture studies, ale odwołujemy się również do prac innych autorek i autorów zainteresowanych praktykami wizualnymi, historią widzenia, czy powiązaniem polityki i sfery wizualnej.

Przeświadczenie o postępującej od połowy XX wieku „wizualizacji kultury” – choć rozpowszechniony i niebezzasadny – domaga się szerszego uzasadnienia, ale też głębszej krytyki i analizy opartej przede wszystkim na mocnych fundamentach teoretycznych. Zajęcia specjalizacyjne stawiają pytania o to, czym jest, w jaki sposób się przejawia, czym skutkuje i z czego wynika rola obrazu we współczesnej kulturze – zarówno na poziomie codziennych, najbardziej popularnych praktyk, jak i na gruncie koncepcji filozoficznych i teoretycznych. W badaniach nad wizualnością obraz nie jest traktowany wyłącznie jako dzieło, ale przede wszystkim jako „fakt społeczno-kulturowy”, jeden z ważniejszych elementów regulujących wzajemne relacje pomiędzy polem wizualnym a polem społecznym. Istotne jest dla nas również podkreślenie roli spojrzenia/widzenia w procesie tworzenia, odbierania i interpretowania zjawisk kultury współczesnej oraz przemian w ponowoczesnej filozofii podmiotu.

Celem programu specjalizacji „Kultura wizualna” jest wskazanie i praktyczne zweryfikowanie podstawowych kompetencji wizualnych koniecznych do świadomego uczestnictwa we współczesnej kulturze. Z tego względu tak ważne jest zachowanie w programie specjalizacji właściwych proporcji pomiędzy zajęciami o charakterze teoretycznym, historycznym, analitycznym i praktycznym. Jej program przygotowuje zarówno do dalszej pracy naukowej (studia doktoranckie), jak i do pracy zawodowej w muzeach, mediach, archiwach wizualnych i innych instytucjach kultury – pracy wymagającej świadomego, krytycznego i twórczego podejścia do obrazów, publiczności, praktyk i instytucji wizualnych.

Zajęcia programu specjalizacji realizowane są na pierwszym i drugim roku studiów drugiego stopnia. Osoby, które w terminie zaliczą wszystkie zajęcia przewidziane w programie specjalizacji oraz zrealizują minimum programowe studiów na kierunku „kulturoznawstwo” i obronią pracę magisterską, otrzymują wraz z dyplomem zaświadczenie o ukończeniu specjalizacji.

Rekrutacja

Aby realizować program specjalizacji „Kultura wizualna” należy zakwalifikować się na kulturoznawstwo – studia drugiego stopnia w IKP UW. Po przyjęciu na studia drugiego stopnia można wziąć udział w rekrutacji na specjalizację. Do udziału w rekrutacji zapraszamy również osoby studiujące na studiach drugiego stopnia w Kolegium MISH.

Rekrutacja na specjalizację potrwa od połowy lipca do 4 października 2022 i polega na wypełnieniu formularza zgłoszeniowego i przesłaniu go na adres mailowy: specjalizacjawizualna@gmail.com. Lista przyjętych na specjalizację zostanie ogłoszona 5 października, a zajęcia specjalizacyjne rozpoczną się w drugim tygodniu roku akademickiego (od 10 października).

Limit miejsc: 15-20 osób

Specjalizacja nieodpłatna

Formularz rekrutacyjny do ściągnięcia tutaj.

Program specjalizacji: 240 godz. zajęć obowiązkowych [26 ECTS] łącznie na I i II roku (jest to pula wchodząca w skład zajęć do wyboru/bloków tematycznych przewidzianych w programie studiów drugiego stopnia i obowiązujących wszystkie osoby studiujące):

180 godz. na I roku (w tym jeden egzamin) [20 ECTS];
60 godz. na II roku (w tym jeden egzamin) [6 ECTS];

Wszystkie osoby studiujące na specjalizacji realizują pełen program kulturoznawstwa – studiów drugiego stopnia IKP.

Specjalizacja „Kultura wizualna” – rok I, 2022/2023, CYKL 11

dr hab. Iwona Kurz Od fotografii do Facebooka. Podmiot nowoczesny i praktyki mediów wizualnych	wtorek 13:15-14:45, I i II semestr	ćwiczenia, 60 godzin	egzamin	7 ECTS
dr Paulina Kwiatkowska i dr Łukasz Zaremba Historie obrazów	poniedziałek 11:30-13:00, I i II semestr	ćwiczenia, 60 godzin	zaliczenie	6 ECTS
dr Magda Szcześniak Metody badań wizualnych I	poniedziałek 9:45-11:15, I semestr	ćwiczenia, 30 godzin	zaliczenie	4 ECTS
dr Agata Zborowska Archiwa wizualne (warsztat do wyboru)	wtorki, 9.45-11.15, I semestr	ćwiczenia, 30 godzin	zaliczenie	3 ECTS
dr hab. Justyna Jaworska Warsztat krytyczny (warsztat do wyboru)	środa 11:30-14:45, podwójne zajęcia co 2 tygodnie, II semestr	ćwiczenia, 30 godzin	zaliczenie	3 ECTS

Specjalizacja „Kultura wizualna” – rok II, 2022/2023, CYKL 10 (kontynuacja)

dr Łukasz Zaremba Metody badań wizualnych II	piątek 13:15-14:45, I semestr	ćwiczenia, 30 godzin	egzamin	4 ECTS
dr hab. Wojciech Michera Naratologia wizualna	poniedziałek 16:45-18:15, II semestr	wykład, 30 godzin	zaliczenie	2 ECTS

Specjalizacja „Kultura wizualna” – rok II, 2023/2024, CYKL 11

dr Magda Szcześniak Metody badań wizualnych II	I semestr	ćwiczenia, 30 godzin	egzamin	4 ECTS
dr Matylda Szewczyk Nowe media: teorie i technologie	I semestr	wykład, 30 godzin	zaliczenie	2 ECTS

Zajęcia

Od fotografii do Facebooka
dr hab. Iwona Kurz

Celem zajęć jest zbadanie przekształceń kultury nowoczesnej i ponowoczesnej za pośrednictwem przemian sceny widzenia (patrzenia i bycia oglądanym), z uwzględnieniem zarówno „społecznej konstrukcji pola wizualnego”, jak i „wizualnej konstrukcji pola społecznego” (jak chciałby W.J.T. Mitchell). Program opiera się na analizie konkretnych dzieł i/lub gatunków sztuk/mediów wizualnych, wpisanych w porządek chronologiczny, ale z wyraźną perspektywą dnia dzisiejszego jako punktem odniesienia. Badanie wybranych – symptomatycznych i emblematycznych – obrazów malarskich, fotografii, filmów, materiałów telewizyjnych, praktyk medialnych – ma pozwolić na dostrzeżenie przemian pola wizualnego: przesunięć w relacjach rzeczywistość – artysta – dzieło – odbiorca jako objawów przekształceń wymiarów nowoczesnej tożsamości: płci, rasy, pamięci, ciała w kontekście przemian historyczno-społeczno-kulturowych, estetycznych i medialnych, prowadzących do narodzin współczesnego podmiotu. Chodzi także o wychwycenie dynamiki działania obrazów jako ekspresji i jako narzędzia wpływu, dyskursu wizualnego jako instrumentu ideologii i subwersyjnego środka oporu. Tematem jest foto-tożsamość – identyfikacja nowoczesnego podmiotu zarówno w wymiarze indywidualnym, jak i zbiorowym za sprawą nowoczesnych narzędzi przedstawiania.

Historie obrazów
dr Paulina Kwiatkowska i dr Łukasz Zaremba

Spośród niezliczonych możliwości przyglądania się historiom obrazów wybieramy dwie – takie, które uzupełniając zarówno program specjalizacji (perspektywę medialną „Od fotografii do Facebooka” czy perspektywę studiów nad kulturą wizualną „Metod badań wizualnych” itd.), jak i kulturoznawczych studiów drugiego stopnia („Medialność w kulturze współczesnej”), stanowią naszym zdaniem przypadki wyjątkowe na tle wszystkich możliwych (historii) obrazów, ale zarazem takie, które odegrały zasadnicze role w przemianach całej współczesnej ikonosfery. Pierwszy semestr poświęcony jest historiom sztuki współczesnej (dr Łukasz Zaremba), a w drugi – historiom filmów (dr Paulina Kwiatkowska). Zgodnie z założeniami specjalizacji skupiamy się zatem na wybranych wizualnych zjawiskach nowoczesnych i ponowoczesnych. Traktujemy przy tym dzieła sztuki i filmy jako laboratoria refleksji o obrazach (ich historiach i historiografach) oraz refleksji prowadzonej za pomocą obrazów. Traktujemy je również jako miejsca testowania ich możliwości – wykraczających poza spory o języki artystyczne, prądy i nurty, ku sprawdzaniu społecznych uwarunkowań produkcji obrazów czy sprawczości obrazów.

Metody badań wizualnych I i II
dr Magda Szcześniak lub dr Łukasz Zaremba

Celem zajęć będzie rozpoznanie metodologicznych dyskusji we współczesnych interdyscyplinarnych badaniach wizualnych, ze szczególnym uwzględnieniem perspektyw studiów nad kulturą wizualną. Krytyczny przegląd metod badań wizualnych ma zbudować świadomość i czujność na wykorzystywane języki, ujęcia i wybierane tematy u osób studiujących przygotowujących się do pisania pracy magisterskiej. Choć przegląd ten nie ma charakteru historycznego omówienia, lecz prezentacji metod i perspektyw żywotnych współcześnie, w miarę możliwości budowany będzie na zestawieniach historycznych inspiracji i urwanych ścieżek z aktualnie rozwijanymi ujęciami metodologicznymi.

Narratologia wizualna (wykład dla II roku osób studiujących w cyklu 10.)
dr hab. Wojciech Michera

Klasyczna narratologia lat 60. zajmowała się przede wszystkim strukturami fabularnymi utworów literackich (baśni, powieści). W latach 70. uwaga badaczy skupiła się na relacji między fabułą a poziomem jej narracyjnej ekspozycji (dyskurs, tekst), nadal jednak w kontekście dzieł literackich. Modele narratologiczne dość szybko jednak zaczęto stosować także w badaniach nad filmem (zarówno analiza fabuły, jak i całej konstrukcji narracyjnej), następnie zaś w pracy nad obrazami wizualnymi pozbawionymi diachronicznej fabuły (jak obraz malarski lub fotografia, instalacje plastyczne, „nowe media”). Narratologię można też rozumieć jako nieusuwalny komponent innych, także poststrukturalistycznych dyskursów badawczych. Wykład stanowi wprowadzenie do narratologii wizualnej. Przedstawiony zostanie najpierw „uogólniony”, roboczy model tekstu narracyjnego, a następnie możliwości jego zastosowania w sferze mediów wizualnych, takich jak obraz malarski (w różnych jego modalnościach odbiorczych), komiks, fotografia, film. Materiałem poglądowym będą często „teksty” nietypowe, „graniczne” (np. filmy eksperymentalne, instalacje, niektóre przedsięwzięcia w dziedzinie „nowych mediów”), zmuszające do ciągłego poddawania próbom i przekształcania wyjściowego modelu. Jednym ze szczegółowych celów wykładu jest wyostrzenie konceptualnej różnicy między pojęciem „medium”, jako odnoszącym się zasadniczo do procedury „zapisu”, a pojęciem „narracji”, funkcjonującym przede wszystkim w perspektywie „lektury”.

Nowe media: teorie i technologie
dr Matylda Szewczyk

Wykład stanowić będzie próbę zmierzenia się z problemem “nowych mediów wizualnych”: kolejnych technologii, służących widzeniu lub wizualizacji, produkcji i odbiorowi obrazów. Służyć będzie dyskusji o roli techniki w wytwarzaniu spojrzenia, a tym samym w rozumieniu, porządkowaniu i współtworzeniu rzeczywistości społecznej i kulturowej.

W polu naszego zainteresowania znajdą się media „nowe” w przeszłości – takie jak fotografia czy kino, ale też współczesne obrazy cyfrowe i rzeczywistość wirtualna. Szczególny nacisk położymy na sposób wykorzystania obrazowania technicznego w nauce (również popularnej), co pozwoli zastanowić się nad powiązaniami tej ostatniej z kulturą wizualną, a także nad współczesną, antropologicznie złożoną relacją podmiotów ludzkich i maszyn. Podchodząc do historii i do współczesnej roli obrazów od strony zmieniających się technologii i nowych widzialności, spróbujemy wypracować narzędzia do kulturoznawczej refleksji nad tą relacją. Przyjęta perspektywa pozwoli też na nową problematyzację medialności jako znaczącego czynnika w modelowaniu społecznego rozumienia świata, w którym żyjemy.

Warsztaty w roku 2022/23

Uwaga! Jeden warsztat obowiązkowy.

Warsztat krytyczny
dr Justyna Jaworska

Celem zajęć jest doskonalenie warsztatu pisarskiego, przede wszystkim związanego z tworzeniem małych form krytycznych – recenzji, analizy, polemiki – na tematy dotyczące kultury wizualnej. Ćwiczenia polegają na regularnym pisaniu krótkich prac, które następnie są dyskutowane przez całą grupę, zarówno pod kątem ich zawartości – konstrukcji i przejrzystości wywodu, precyzji argumentacji – jak i stylu oraz formy językowej. Podczas części spotkań omawiane są także wybrane, klasyczne artykuły dotyczące pracy i zadań krytyka.

Archiwa wizualne
dr Agata Zborowska

Tematem zajęć jest archiwum wizualne rozumiane jako praktyka – badawcza, krytyczna, artystyczna. Na zajęciach przyjrzymy się wybranym projektom archiwizacyjnym, w kontekście aktualnych debat i problemów związanych z archiwum – zagadnieniami przemocy i imperializmu, historii mniejszościowych czy kontrarchiwów. Zajęcia będą oparte przede wszystkim na pracy warsztatowej na konkretnym materiale wizualnym, w mniejszym stopniu na lekturze tekstów naukowych. Skupiając się na obserwacji, samodzielnym zbieraniu materiałów, ich opisywaniu i analizie, osoby studiujące będą pracować nad własnym projektem wizualnego archiwum. Planowane są również wizyty studyjne w wybranych instytucjach i przestrzeniach galeryjnych.