Specjalizacja „Kultura wizualna”

Specjalizacja „Kultura wizualna” kierowana jest do osób studiujących kulturoznawstwo na drugim stopniu w IKP UW.

Szczegółowych informacji udziela kierowniczka specjalizacji dr Magda Szcześniak, na dyżurach lub mailowo: specjalizacjawizualna@gmail.com.

Idea specjalizacji

Specjalizacja „Kultura wizualna” pomyślana jest jako spójny, ale możliwie zróżnicowany projekt naukowo-dydaktyczny poszerzający namysł nad obrazem w ujęciu estetycznym (historia sztuki) czy „technologicznym” (medioznawstwo) o aspekt antropologiczny, historycznokulturowy, socjologiczny i filozoficzny. W programach poszczególnych zajęć (zarówno obowiązkowych, jak i konwersatoriów) wyraźnie obecna jest również perspektywa krytyczna, zorientowana na analizę i interpretację konkretnych zjawisk współczesnej kultury wizualnej, ze szczególnym uwzględnieniem sztuki i kina. Podstawową inspirację metodologiczną stanowią dla nas visual culture studies, ale odwołujemy się również do prac innych autorek i autorów zainteresowanych praktykami wizualnymi, historią widzenia, czy powiązaniem polityki i sfery wizualnej.

Przeświadczenie o postępującej od połowy XX wieku „wizualizacji kultury” – choć rozpowszechniony i niebezzasadny – domaga się szerszego uzasadnienia, ale też głębszej krytyki i analizy opartej przede wszystkim na mocnych fundamentach teoretycznych. Zajęcia specjalizacyjne stawiają pytania o to, czym jest, w jaki sposób się przejawia, czym skutkuje i z czego wynika rola obrazu we współczesnej kulturze – zarówno na poziomie codziennych, najbardziej popularnych praktyk, jak i na gruncie koncepcji filozoficznych i teoretycznych. W badaniach nad wizualnością obraz nie jest traktowany wyłącznie jako dzieło, ale przede wszystkim jako „fakt społeczno-kulturowy”, jeden z ważniejszych elementów regulujących wzajemne relacje pomiędzy polem wizualnym a polem społecznym. Istotne jest dla nas również podkreślenie roli spojrzenia/widzenia w procesie tworzenia, odbierania i interpretowania zjawisk kultury współczesnej oraz przemian w ponowoczesnej filozofii podmiotu.

Celem programu specjalizacji „Kultura wizualna” jest wskazanie i praktyczne zweryfikowanie podstawowych kompetencji wizualnych koniecznych do świadomego uczestnictwa we współczesnej kulturze. Z tego względu tak ważne jest zachowanie w programie specjalizacji właściwych proporcji pomiędzy zajęciami o charakterze teoretycznym, historycznym, analitycznym i praktycznym. Jej program przygotowuje zarówno do dalszej pracy naukowej (studia doktoranckie), jak i do pracy zawodowej w muzeach, mediach, archiwach wizualnych i innych instytucjach kultury – pracy wymagającej świadomego, krytycznego i twórczego podejścia do obrazów, publiczności, praktyk i instytucji wizualnych.

Zajęcia programu specjalizacji realizowane są na pierwszym i drugim roku studiów drugiego stopnia. Osoby, które w terminie zaliczą wszystkie zajęcia przewidziane w programie specjalizacji oraz zrealizują minimum programowe studiów na kierunku „kulturoznawstwo” i obronią pracę magisterską, otrzymują wraz z dyplomem zaświadczenie o ukończeniu specjalizacji.

Rekrutacja

Aby realizować program specjalizacji „Kultura wizualna” należy zakwalifikować się na kulturoznawstwo – studia drugiego stopnia w IKP UW. Po przyjęciu na studia drugiego stopnia można wziąć udział w rekrutacji na specjalizację. Do udziału w rekrutacji zapraszamy również osoby studiujące na studiach drugiego stopnia w Kolegium MISH.

Rekrutacja na specjalizację potrwa od połowy lipca do 2 października 2024 i polega na wypełnieniu formularza zgłoszeniowego i przesłaniu go na adres mailowy: specjalizacjawizualna@gmail.com. Lista przyjętych na specjalizację zostanie ogłoszona 4 października, a zajęcia specjalizacyjne rozpoczną się w drugim tygodniu roku akademickiego (od 8 października).

Limit miejsc: 15-20 osób

Specjalizacja nieodpłatna

Formularz rekrutacyjny do ściągnięcia tutaj.

Program specjalizacji: 240 godz. zajęć obowiązkowych [26 ECTS] łącznie na I i II roku (jest to pula wchodząca w skład zajęć do wyboru/bloków tematycznych przewidzianych w programie studiów drugiego stopnia i obowiązujących wszystkie osoby studiujące):

• 180 godz. na I roku (w tym jeden egzamin) [20 ECTS];
• 60 godz. na II roku (w tym jeden egzamin) [6 ECTS];

Wszystkie osoby studiujące na specjalizacji realizują pełen program kulturoznawstwa – studiów drugiego stopnia IKP.

Specjalizacja „Kultura wizualna” – rok I, 2024/2025, CYKL 13

Specjalizacja „Kultura wizualna” – rok II, 2024/2025, CYKL 12 (kontynuacja)

Specjalizacja „Kultura wizualna” – rok II, 2025/2026, CYKL 13

Zajęcia

Od fotografii do Facebooka
dr hab. Iwona Kurz, prof. ucz.

Celem zajęć jest zbadanie przekształceń kultury nowoczesnej i ponowoczesnej za pośrednictwem przemian sceny widzenia (patrzenia i bycia oglądanym), z uwzględnieniem zarówno „społecznej konstrukcji pola wizualnego”, jak i „wizualnej konstrukcji pola społecznego” (jak chciałby W.J.T. Mitchell). Program opiera się na analizie konkretnych dzieł i/lub gatunków sztuk/mediów wizualnych, wpisanych w porządek chronologiczny, ale z wyraźną perspektywą dnia dzisiejszego jako punktem odniesienia. Badanie wybranych – symptomatycznych i emblematycznych – obrazów malarskich, fotografii, filmów, materiałów telewizyjnych, praktyk medialnych – ma pozwolić na dostrzeżenie przemian pola wizualnego: przesunięć w relacjach rzeczywistość – artysta – dzieło – odbiorca jako objawów przekształceń wymiarów nowoczesnej tożsamości: płci, rasy, pamięci, ciała w kontekście przemian historyczno-społeczno-kulturowych, estetycznych i medialnych, prowadzących do narodzin współczesnego podmiotu. Chodzi także o wychwycenie dynamiki działania obrazów jako ekspresji i jako narzędzia wpływu, dyskursu wizualnego jako instrumentu ideologii i subwersyjnego środka oporu. Tematem jest foto-tożsamość – identyfikacja nowoczesnego podmiotu zarówno w wymiarze indywidualnym, jak i zbiorowym za sprawą nowoczesnych narzędzi przedstawiania.

Historie filmów
dr Paulina Kwiatkowska i dr Łukasz Zaremba

Film odegrał zasadniczą rolę w przemianach współczesnej ikonosfery. W programie zajęć historia kina zostaje wpisana w szerszy kontekst historii kultury wizualnej. Spośród niezliczonych możliwości przyglądania się historiom obrazów (filmowych) wybieramy dwie – takie, które uzupełniając zarówno program specjalizacji (perspektywę medialną „Od fotografii do Facebooka” czy perspektywę studiów nad kulturą wizualną „Metod badań wizualnych” itd.), jak i kulturoznawczych studiów drugiego stopnia („Medialność w kulturze współczesnej”), i stanowią naszym zdaniem przypadki wyjątkowe na tle wszystkich możliwych (historii) obrazów. Pierwszy semestr poświęcony jest historiom filmów (dr Paulina Kwiatkowska), a w drugi – historiom sztuki współczesnej (dr Łukasz Zaremba). Zgodnie z założeniami specjalizacji skupiamy się zatem na wybranych wizualnych zjawiskach nowoczesnych i ponowoczesnych. Traktujemy przy tym dzieła sztuki i filmy jako laboratoria refleksji o obrazach (ich historiach i historiografach) oraz refleksji prowadzonej za pomocą obrazów. Traktujemy je również jako miejsca testowania ich możliwości – wykraczających poza spory o języki artystyczne, prądy i nurty, ku sprawdzaniu społecznych uwarunkowań produkcji obrazów czy sprawczości obrazów. 

Metody badań wizualnych I i II
dr Magda Szcześniak

Celem zajęć będzie rozpoznanie metodologicznych dyskusji we współczesnych interdyscyplinarnych badaniach wizualnych, ze szczególnym uwzględnieniem perspektyw studiów nad kulturą wizualną. Krytyczny przegląd metod badań wizualnych ma zbudować świadomość i czujność na wykorzystywane języki, ujęcia i wybierane tematy u osób studiujących przygotowujących się do pisania pracy magisterskiej. Choć przegląd ten nie ma charakteru historycznego omówienia, lecz prezentacji metod i perspektyw żywotnych współcześnie, w miarę możliwości budowany będzie na zestawieniach historycznych inspiracji i urwanych ścieżek z aktualnie rozwijanymi ujęciami metodologicznymi.

Obraz i narracja
dr Matylda Szewczyk

Wykład stanowić będzie próbę zmierzenia się z problemem „nowych mediów wizualnych” (cyfrowych technik służących widzeniu lub wizualizacji, produkcji i odbiorowi obrazów) w perspektywie narratologicznej. Służyć będzie dyskusji o roli techniki w wytwarzaniu spojrzenia i narracji wizualnych, a tym samym w rozumieniu, porządkowaniu i współtworzeniu rzeczywistości społecznej i kulturowej. 

W polu naszego zainteresowania znajdą się media „nowe” w przeszłości – takie jak fotografia czy kino, ale też współczesne obrazy cyfrowe i rzeczywistość wirtualna. Szczególny nacisk położymy na sposób wykorzystania obrazowania technicznego w nauce (również popularnej), co pozwoli zastanowić się nad powiązaniami tej ostatniej z kulturą wizualną, a także nad współczesną, antropologicznie złożoną relacją podmiotów ludzkich i maszyn. Podchodząc do historii i do współczesnej roli obrazów od strony zmieniających się technologii oraz nowych widzialności i narracji wizualnych, spróbujemy wypracować narzędzia do kulturoznawczej refleksji nad tą relacją. Przyjęta perspektywa pozwoli też na nową problematyzację medialności jako znaczącego czynnika w modelowaniu społecznego rozumienia świata, w którym żyjemy.

Warsztaty w roku 2023/24

Uwaga! Jeden warsztat obowiązkowy.

Warsztat krytyczny
dr hab. Justyna Jaworska

Celem zajęć jest doskonalenie warsztatu pisarskiego, przede wszystkim związanego z tworzeniem małych form krytycznych – recenzji, analizy, polemiki – na tematy dotyczące kultury wizualnej. Ćwiczenia polegają na regularnym pisaniu krótkich prac, które następnie są dyskutowane przez całą grupę, zarówno pod kątem ich zawartości – konstrukcji i przejrzystości wywodu, precyzji argumentacji – jak i stylu oraz formy językowej. Podczas części spotkań omawiane są także wybrane, klasyczne artykuły dotyczące pracy i zadań krytyka.

Warsztat krytyki sztuki
dr Łukasz Zaremba

Tematem warsztatu jest przecięcie działalności artystycznej, kuratorskiej i wystawienniczej z pracą badawczą. Interesują nas momenty, w których sztuka wykorzystywana jest jako źródło wiedzy, sposób jej wypracowywania, przekazywania i społecznego upowszechniania. Zagadnienia z różnych porządków – takie jak estetyka śledcza, archiwum, historia nieludzka, historia ludowa czy antropocen – stanowią przedmiot namysłu w kontekście konkretnych, aktualnych i historycznych wystaw. Zajęcia odbywają się częściowo w przestrzeniach galeryjnych i zawierają elementy warsztatu krytyki artystycznej.