kierująca projektem: Agata Koprowicz
realizacja: 2021 – 2024
program: PRELUDIUM, Narodowe Centrum Nauki
Głównym celem projektu jest ukazanie przemian tożsamości warstwy chłopskiej z perspektywy wizualnej, wybierając fotografię jako główne medium ukazujące zmiany. Przedmiotem mojego zainteresowania są dziewiętnastowieczne fotografie chłopów i chłopek na ziemiach polskich, tworzone zarówno przez zawodowych fotografów, amatorów, jak i samych chłopów. Użycie fotografii i praktyka fotografowania w zależności od kontekstu kulturowo-społecznego niosły za sobą odmienne znaczenia. Fotografia, traktowana jako dokument osobisty i tworzona przez samych chłopów, stanowi istotne źródło wiedzy o samorozumieniu i zmianach w samopostrzeganiu członków warstwy chłopskiej. Z kolei fotografia wytwarzana przez zawodowych fotografów z zewnątrz fotografowanej kultury często miała wymiar ideologiczny, a choć jej przeznaczenie było naukowe, to służyć mogła politycznym interesom inteligencji i ziemiaństwa. Zbadanie napięcia między uprzedmiotowieniem a upodmiotowieniem dostrzeganym w fotografii, co więcej, napięcia między podporządkowaniem a emancypacją polskich chłopów z wizualnej perspektywy jest kluczowe dla projektu. Analiza dziewiętnastowiecznych zdjęć chłopów, oprócz pogłębienia wiedzy na temat kulturowo-społecznego wymiaru fotografii, jest zatem także aktem wydobycia (mikro)historii podporządkowanych. Stawiam sobie następujące pytania badawcze: Jak w fotografii odbijały się przemiany tożsamości warstwy chłopskiej? W jakich celach wykorzystywano wytwarzane „odgórnie” przez zawodowych fotografów zdjęcia chłopów i chłopek? W jaki sposób chłopi i chłopki przedstawiali samych siebie na zdjęciach? Jak portretowali swoją kulturę pierwsi chłopscy fotografowie? W jaki sposób fotografia przyczyniła się do konsolidacji warstwy chłopskiej, a w jaki sposób przyczyniła się do pogłębienia zróżnicowania społecznego wewnątrz grupy?
