zespół badawczy: prof. dr hab. Grzegorz Godlewski (kierujący projektem), dr hab. Agnieszka Karpowicz prof. ucz., dr hab. Paweł Majewski prof. ucz., dr hab. Paweł Rodak prof. ucz., dr hab. Zuzanna Grębecka, dr hab. Marta Rakoczy, dr hab. Małgorzata Litwinowicz-Droździel, dr Marcin Niemojewski, dr Adela Kobelska, dr Jerzy Stachowicz, dr Agata Sikora, dr Olga Kaczmarek, Piotr Kubkowski
realizacja: 2012 – 2014
program OPUS, Narodowe Centrum Nauki
Celem projektu było wykazanie, że praktyki językowe są zarazem praktykami kulturowymi i jako takie powinny być ujmowane i badane. Wypracowana koncepcja antropologicznego badania praktyk językowych, przekraczając ograniczenia podejść tekstocentrycznych i systemowych, pozwala na odsłonięcie głębokiego zakorzenienia języka w całościowym porządku kultury. W perspektywie antropologii słowa pierwotnym sposobem istnienia języka nie jest słownik i gramatyka, lecz użycie przez człowieka w konkretnych sytuacjach. Przeprowadzone badania zachowań językowych wykazały, że z reguły nie sprowadzają się one do przekazywania znaczeń, lecz zyskują charakter sprawczy, stając się „ogniwami działania”. Przegląd dostępnych koncepcji teoretycznych doprowadził do wniosku, że najdogodniejszym instrumentem badania tych zachowań, nadającym im stabilność kulturową i pozwalającym całościowo je ujmować, jest kategoria praktyki. Jak dowiodła analiza różnych rodzajów praktyk językowych, ich charakter i przebieg wyznaczane są nie tylko przez zasoby samego języka, ale również przez cały szereg innych czynników – kontekstowych, sytuacyjnych, medialnych, społecznych, a także cielesnych i materialnych. Dlatego praktyki językowe – również te, którym zwykle przypisuje się autonomię językową, takie jak praktyki sztuki słowa i dyskursy naukowe – powinny być traktowane jako praktyki kulturowe i badane z uwzględnieniem wpływających na nie czynników pozajęzykowych. Założenia te, pozytywnie zweryfikowane przez przeprowadzone studia przypadków, pozwoliły na opracowanie całościowego programu badania praktyk językowych, obejmującego różne ich typy i dziedziny funkcjonowania (praktyki życia codziennego, osobiste i społeczne, instytucjonalne i naukowe, twórcze i artystyczne), procesy i mechanizmy ich generowania, repertuary kulturowe praktyk językowych, ich odmiany medialne, zmienność historyczną i zróżnicowanie społeczne.
