kierujący projektem: dr Piotr Kubkowski
zespół: dr Sabine Stach, dr Stephanie Weismann
realizacja: 2023-2024
program: Inicjatywa Doskonałości Uczelni Badawczej UW
Koniec XIX w.: w Karkonosze ruszają pierwsi zorganizowani w kluby górskie wędrowcy: Niemcy, Ślązacy, Czesi; zresztą w tym samym czasie „święte” Tatry eksplorują Polacy, a chwilę później na niziny wyruszą setki krajoznawców od Pragi, przez Lwów po Warszawę. Chodzenie – w dolinach, granią górską czy zwiedzanie „starożytności” miasteczek – staje się sposobem zmysłowego poznawania (poza)ludzkich współmieszkańców okolicy, ale i przyswajania terytorium. Krajobrazy – widoki polskości, niemieckości czy czeskości – porządkowane są w międzywojniu w kanony, których uczy się przyszłych obywateli nowych państw narodowych Europy Środkowej. Chodzenie to zresztą nie tylko turystyka, to także marsz wojskowych, wędrówka pasterzy, skradanie się przemytników, stąpanie „ochroniarzy przyrody” czy kłusownictwo. Po II wojnie Sudety z każdej strony otoczone są przez państwa socjalistyczne. Każde z nich wysyła tam swoich pieszych emisariuszy; proces wydeptywania ścieżek i performowania przynależności terytoriów zaczyna się na nowo, a po transformacji ustrojowej lat 90. XX wieku odbędzie się raz jeszcze. W XXI w., już w Unii Europejskiej jako jedna z małych ojczyzn zarówno wypędzonych, jak i nowo przybyłych, górskie okolice doczekają się kolejnych pielęgnujących pamięć praktyk terenowych. Uznanie potencjału kulturowej praktyki chodzenia, pozwalającej ucieleśnić wiedzę i potwierdzić przynależność, to klucz do zrozumienia skomplikowanej przeszłości i teraźniejszości pogranicza.
Projekt badawczy obejmować ma zatem wstępny rekonesans badawczy poświęcony kulturowym znaczeniom i funkcjom praktyki chodzenia w perspektywie performowania wiedzy ucieleśnionej i wytwarzania oraz petryfikacji pamięci zmysłowej wobec krajobrazu. Celem projektu jest sprawdzenie użyteczności tej koncepcji oraz stworzenie podstaw dla aplikacji refleksji poświęconej praktykom pieszej mobilności w badaniach prowadzonych na polsko-czesko-niemieckim pograniczu. Badania obejmują okres od lat 80. XIX wieku, kiedy w Sudetach zakładane są pierwsze kluby górskie i prężnie rozwija się sieć sanatoriów, przez cały skomplikowany wiek XX, po współczesność́.
Koncepcja badań przygotowana została w porozumieniu z dr Stephanie Weismann (Uniwersytet Wiedeński – Center for Transdisciplinary Historical and Cultural Studies, FakZenTHKS) oraz dr Sabine Stach (Leibniz Institute for the History and Culture of Eastern Europe – GWZO w Lipsku).
