Maria Jadwiga Strumff, Spostrzeżenia nad ludźmi. Szczere wyznania Massażystki, red. Piotr Kubkowski, Małgorzata Litwinowicz-Droździel, Wyd. Neriton IH PAN, Uniwersytet Warszawski, Warszawa 2021.
Napisane ok. 1908 roku wspomnienia Marii Jadwigi Strumff, jednej z pierwszych warszawskich masażystek, znakomitej obserwatorki życia społecznego i intymnego Warszawy przełomu XIX i XX wieku. Autorka pamiętnika była warszawianką z małżeństwa, porzuconą przez męża-bankruta matką czworga dzieci, kobietą utrzymującą się z własnej, fizycznej pracy, przyjmowanego z nieufnością “massażu”, zasymilowaną i przechrzczoną z własnej decyzji Żydówką, znakomitą rozmówczynią i słuchaczką zwierzeń, przyjaciółką i kochanką aktorek oraz pisarek – jak sama o sobie pisała, osobą “trzeciej płci”. Pozostawiła po sobie świadectwo swojej wieloznacznej kondycji oraz bezlitosną opowieść o ciałach i obyczajach warszawianek i warszawiaków swoich czasów.
Tekst wspomnień poprzedzony został biograficznym wstępem wnuka Tadeusza Strumffa oraz artykułami autorstwa Joanny Kubickiej, Piotra Kubkowskiego, Małgorzaty Litwinowicz-Droździel i Igora Piotrowskiego.
